سیطره ۵۵ درصدی اکوسیستم بیابانی

محمد خسروشاهی در سومین همایش ملی بیابان گفت: بیابان زایی عمدتاً بازخورد فشارهای انسانی بر طبیعت و محیط زیست است، فرایندی پس رونده و رو به زوال که مظاهر حیات را در همه اشکال آن به نیستی تهدید می‌کند.
وی افزود: هجوم ماسه‌های روان، افت کمی و کیفی آب‌های زیرزمینی، کاهش حاصلخیزی خاک، شور و قلیایی شدن اراضی، کاهش تنوع زیستی، تخریب پوشش گیاهی و برهنگی زمین، افزایش حساسیت اراضی به فرسایش، سخت شدن و سله بستن لایه خاک، فرونشست زمین، افزایش سیل خیزی، فزونی مواد سمی در خاک، قحطی و محو آبادی و مهاجرت زیست محیطی در شمار شاخص‌های فعال بودن پدیده بیابان زایی هستند.
رئیس بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور عنوان کرد: بیابان زایی، پدیده‌ای به ظاهر نامحسوس اما ویرانگر است که به عنوان تخریب سرزمین از آن یاد شده، بر همین اساس در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل مفهوم بیابان زایی تعمیم بیشتری پیدا می‌کند.
خسروشاهی خاطرنشان کرد: در محتوای کنوانسیون مقابله با بیابان زایی و کاهش اثرات خشکسالی آمده که بیابان زایی عبارت است از تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب خشک تحت تأثیر تغییرات اقلیمی و فعالیت‌های انسانی. در حوزه بیابان دانشمندان مختلفی هر یک از دید تخصصی خود ویژگی‌ها و مطالبی را بیان کرده‌اند.
وی با اشاره به کم توجهی یا بی توجهی به قوانین طبیعت تصریح کرد: آلودگی هوا در کلانشهرها، فرسایش بادی و آبی خاک در عرصه‌های طبیعی، بحران آب و افت شدید آبخوان‌ها، فرونشست زمین، تخریب مراتع، گستردگی شوره زارها و کویرها و نهایتاً تاخت و تاز ریزگردها و سایر فرایندهای بیابان زایی از جمله نمونه‌های عینی کم توجهی به منابع طبیعی و محیط زیست هستند.
رئیس بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور مطرح کرد: در تحقیقی که در مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با مشارکت حدود ۶۵ نفر از محققان ستادی و استانی طی پنج سال صورت گرفت مشخص شد که حدود ۵۵ درصد از گستره کشور را اکوسیستم‌های بیابانی در بر گرفته‌اند. در این تحقیق عوامل مختلفی که بر شناخت قلمروی بیابان‌ها اثر دارند مطالعه شدند.
خسروشاهی اقلیم، زمین شناسی، خاک شناسی، هیدرولوژی و پوشش گیاهی را از جمله این عوامل دانست و بیان کرد: بیابان زایی بر امنیت غذایی تأثیر می‌گذارد و ممکن است به علت گرسنگی منجر به مهاجرت شود. این موضوع بر امنیت سلامت نیز تأثیر دارد و ممکن است به سو تغذیه منجر و عواقب ناشی از آن به افزایش حساسیت نسبت به امراض منتهی شود.
وی با بیان اینکه بیابان زایی امنیت معیشت را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است مردم را به ترک خانه‌های خود وادار کند و سرزمین رهاشده دیگر نمی‌تواند به صورت یک پایگاه امرار معاش محسوب شود، افزود: بیابان زایی بر امنیت اجتماعی نیز تأثیر دارد زیرا به دلیل کمبود منابع و مهاجرت در مقیاس وسیع یک تهدید برای هویت ملی محسوب می‌شود.
رئیس بخش تحقیقات بیابان مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور ادامه داد: در سال ۱۳۸۴ موظف بودیم برنامه ۲۰ ساله‌ای را در این زمینه بنویسیم که این برنامه نوشته و انتظارات سند چشم انداز ۲۰ ساله ۱۴۰۴ جمهوری اسلامی تدوین و نوشته شد که از جمله آنها می‌توان به تثبیت ۳۰ درصدی مناطق تحت تأثیر فرسایش بادی و افزایش پنج تا ۱۰ درصدی تراکم پوشش گیاهی اشاره کرد.
خسروشاهی، کاهش ۲۰ درصدی تعداد کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، تأمین ۶۰ الی ۸۰ درصد از نیازهای انرژی مردم در مناطق بیابانی از طریق استحصال انرژی خورشیدی و بادی و تعیین و معرفی سایت‌های گردشگری کویری و بیابانی کشور و افزایش زون های تفرجگاهی در مناطق بیابانی را از دیگر انتظارات در سند چشم انداز ۲۰ ساله عنوان کرد.